Mesafeli Sözleşmelerde Tüketicinin Korunması

İnternet ortamında yapılan alışverişlerin artışıyla birlikte, bu işlemler sonucu kurulan mesafeli sözleşmeler gündeme gelmiştir. Türkiye’de mesafeli sözleşmelerin hukuki dayanağı, 6502 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun (TKHK) ve bu Kanun’a dayanarak çıkarılan Mesafeli Sözleşmeler Yönetmeliği’dir. Mesafeli sözleşmelerde tüketiciyi koruma amacıyla özellikle bilgilendirme yükümlülüğü ve cayma hakkı öne çıkmaktadır. Bu yazıda, mesafeli sözleşmelerin hukuki düzenlemeleri ve tüketici hakları üzerinde durulacaktır.

1. Mesafeli Sözleşmenin Tanımı ve Kapsamı

Mesafeli sözleşme, 6502 sayılı TKHK madde 48'de şu şekilde tanımlanır:

“Satıcı veya sağlayıcı ile tüketici arasında, fiziksel olarak karşı karşıya gelmeksizin, uzaktan iletişim araçlarının kullanılması suretiyle mal veya hizmetlerin uzaktan pazarlanmasına yönelik oluşturulmuş bir sistem çerçevesinde kurulan sözleşmeler.”

Bu kapsamda, internet, telefon, televizyon gibi uzaktan iletişim araçları ile yapılan sözleşmeler mesafeli sözleşme sayılmaktadır. Mesafeli sözleşmelerin geçerli olabilmesi için, taraflardan birinin tüketici olması ve mal veya hizmetin uzaktan pazarlanmasına yönelik bir sistem dahilinde satılması gerekmektedir.

2. Mesafeli Sözleşmelerde Bilgilendirme Yükümlülüğü

Mesafeli sözleşmelerde tüketicinin, sözleşmeyi onaylamadan önce yeterli bilgiye sahip olması zorunludur. 6502 sayılı TKHK madde 48/2'ye göre:

“Tüketici, siparişi onaylamadan önce, ödeme yükümlülüğü altına gireceği hususunda ve yönetmelikte belirlenen diğer hususlarda açık ve anlaşılır bir şekilde bilgilendirilir.”

Bilgilendirme yükümlülüğüne ilişkin detaylar, Mesafeli Sözleşmeler Yönetmeliği madde 5’te düzenlenmiştir. Buna göre, satıcı veya sağlayıcı, tüketiciye sözleşme konusu mal veya hizmetin temel nitelikleri, toplam fiyatı, ek masraflar, teslimat koşulları ve cayma hakkı gibi hususlarda bilgi vermelidir. Ayrıca, tüketicinin bu bilgileri teyit etmesi gerekir.

Eğer bu bilgilendirme yapılmazsa, tüketici cayma hakkı için öngörülen süre ile bağlı değildir ve bu bilgilendirme sağlanana kadar cayma hakkını kullanabilir.

3. Cayma Hakkı

Mesafeli sözleşmelerde cayma hakkı, tüketicinin en önemli haklarından biridir. 6502 sayılı TKHK madde 48/4’e göre:

“Tüketici, on dört gün içinde herhangi bir gerekçe göstermeksizin ve cezai şart ödemeksizin sözleşmeden cayma hakkına sahiptir.”

Cayma hakkı, mal teslimine ilişkin sözleşmelerde malın tüketiciye teslim edildiği tarihten, hizmet sözleşmelerinde ise sözleşmenin kurulduğu tarihten itibaren başlar. Tüketici, cayma hakkını kullandığında satıcıya malı iade eder ve satıcı da tüketiciye ödemiş olduğu bedeli iade etmek zorundadır.

Cayma hakkının kullanımına ilişkin prosedür, Mesafeli Sözleşmeler Yönetmeliği madde 9-12'de detaylandırılmıştır. Cayma hakkının kullanılması durumunda tüketici, malı teslim aldığı tarihten itibaren 14 gün içinde satıcıya iade etmek zorundadır ve iade masrafları, aksi kararlaştırılmadıkça satıcıya aittir.

4. Sözleşmenin Kurulması ve Geçerliliği

Mesafeli sözleşmeler, klasik sözleşmelerden farklı olarak, tarafların fiziken bir araya gelmeden kurulur. Türk Borçlar Kanunu madde 1’e göre sözleşme, tarafların irade beyanlarının uyuşmasıyla kurulur. Bu anlamda, internet üzerinden yapılan mesafeli sözleşmeler de, elektronik ortamda yapılan irade beyanlarıyla kurulmuş sayılır.

İnternet üzerinden yapılan sözleşmelerde, Türk Borçlar Kanunu madde 5 uyarınca, kabul beyanı, öneride bulunan tarafa ulaştığı anda hüküm ifade eder. Ancak, tüketici, ödeme yükümlülüğü altına girmeden önce bilgilendirilmezse, sözleşme geçersiz kabul edilebilir.

5. Haksız Şartlar

Mesafeli sözleşmelerde haksız şartlar, tüketici aleyhine dengesizliğe yol açan sözleşme hükümleridir. 6502 sayılı TKHK madde 5’e göre:

“Tüketiciyle müzakere edilmeden sözleşmeye dahil edilen ve tarafların hak ve yükümlülüklerinde dürüstlük kuralına aykırı şekilde tüketici aleyhine dengesizliğe neden olan sözleşme şartları haksız şarttır.”

Haksız şartlar geçersiz sayılır ve sözleşmenin diğer hükümleri geçerliliğini korur. Örneğin, cayma hakkını kısıtlayan veya tüketiciyi makul olmayan yükümlülükler altına sokan maddeler, haksız şart olarak değerlendirilebilir.

6. Tüketicinin Korunmasına İlişkin Diğer Düzenlemeler

Mesafeli sözleşmelerde tüketicinin korunmasına yönelik diğer önemli düzenlemeler arasında Elektronik Ticaretin Düzenlenmesi Hakkında Kanun (6563 sayılı Kanun) da yer almaktadır. Bu Kanun, elektronik ticaretin güvenli ve adil bir şekilde yürütülmesi için bazı zorunluluklar getirmiştir. Örneğin, satıcılar ve hizmet sağlayıcılar, tüketiciye gönderilen ticari iletiler için önceden onay almak zorundadır.

Sonuç

İnternet üzerinden yapılan alışverişlerde tüketiciyi koruyan yasal düzenlemeler, tüketicilerin bilgi eksikliğinden kaynaklanabilecek mağduriyetleri önlemeyi amaçlamaktadır. 6502 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun ve ilgili yönetmelikler, tüketicinin hem bilgilendirilmesi hem de cayma hakkı gibi temel haklarını güvence altına almıştır. Bu nedenle, tüketiciler internet üzerinden yapacakları alışverişlerde, bu haklarını bilerek hareket etmeli ve satıcıların yasal yükümlülüklerine uygun davranıp davranmadığını kontrol etmelidir.