Kefalet Sözleşmesi ve Kefilin Asıl Borçluya Rücu Hakkı

Kefalet sözleşmesi, borç ilişkilerinde önemli bir güvence mekanizması olarak karşımıza çıkar. Bu sözleşme türünde kefil, borçlunun yükümlülüklerini yerine getirmemesi durumunda borcu üstlenerek alacaklıya karşı sorumluluk yüklenir. Ancak kefilin bu sorumluluğu yerine getirmesi, onun haklarını tamamen sona erdirmez. Tam aksine, kefil borcu ödedikten sonra asıl borçluya karşı rücu hakkı kazanmaktadır. Bu yazıda kefalet sözleşmesinin genel yapısı ve kefilin rücu hakkı detaylı bir şekilde incelenecektir.

Kefalet Sözleşmesi Nedir?

Kefalet sözleşmesi, Türk Borçlar Kanunu’nda düzenlenen, bir borçlunun borcunu ödememesi durumunda üçüncü bir kişinin (kefilin) bu borcu üstlenmesini sağlayan bir taahhüt ilişkisidir. Alacaklı ve kefil arasındaki bu ilişki, borçlunun borcunun güvence altına alınmasını amaçlar. Ancak kefilin yaptığı ödeme sonrasında, borç ilişkisinin asıl sorumlusu olan borçluya karşı belirli talepleri olabilmektedir. Bu talepler, rücu hakkı çerçevesinde düzenlenir.

Rücu Hakkı Nedir?

Rücu hakkı, kefilin asıl borçluya karşı ödediği borç nedeniyle sahip olduğu bir tazminat talep hakkıdır. Türk Borçlar Kanunu (TBK) kapsamında kefil, borcun ifasını gerçekleştirdiğinde, ödediği tutarı asıl borçludan geri talep etme hakkına sahiptir. Bu hak, kefalet sözleşmesinin temel unsurlarından biri olarak karşımıza çıkar.

Türk Borçlar Kanunu madde 596 “ Kefil, alacaklıya ifada bulunduğu ölçüde, onun haklarına halef olur. Kefil, bu hakları asıl borç muaccel olunca kullanabilir.

Kefil, aksi kararlaştırılmamışsa, rehin hakları ile aynı alacak için sağlanmış diğer güvencelerden sadece kefalet anında var olan veya bizzat asıl borçlu tarafından, sonradan özellikle bu alacak için verilmiş bulunanlara halef olur. Alacaklıya kısmen ifada bulunan kefil, rehin hakkının sadece bunu karşılayan kısmına halef olur. Alacaklının rehin konusu üzerinde geriye kalan alacak hakkı, kefilin rehin hakkından ön sırada gelir.

Kefil ile asıl borçlu arasındaki hukuki ilişkiden doğan istem ve def’iler saklıdır.

Bir alacağın güvencesini oluşturan rehin paraya çevrildiği veya borç rehin veren malik tarafından ödendiği takdirde malik, kefile karşı rücu hakkını, ancak kefil ile kendisi arasında böyle bir anlaşma varsa ya da rehin sonradan bir üçüncü kişi tarafından verilmişse kullanabilir.

Kefilin rücu hakkına ilişkin zamanaşımı, kefilin alacaklıya ifada bulunduğu anda işlemeye başlar.

Kefil, dava hakkı vermeyen veya yanılma ya da ehliyetsizlik sebebiyle asıl borçluyu bağlamayan bir borç için ödemede bulunduğu takdirde, asıl borçluya karşı rücu hakkına sahip değildir. Ancak, kefil zamanaşımına uğramış bir asıl borçtan sorumlu olmayı borçlunun vekili sıfatıyla üstlenmişse asıl borçlu, ona karşı vekâlet sözleşmesi hükümleri uyarınca sorumlu olur.” Hükmünü içermektedir.

Kefilin Rücu Hakkının Türleri

Kefilin rücu hakkı iki ana kategoriye ayrılmaktadır:

1. İç İlişkiye Dayalı Rücu Hakkı: Bu hak, kefilin asıl borçlu ile arasındaki temel sözleşmeye dayanır. Kefil, borçlunun yükümlülüğünü üstlenmiş ancak daha sonra yaptığı ödemenin geri alınmasını talep etmiştir.

2. Halefiyete Dayalı Rücu Hakkı: Türk Borçlar Kanunu’nun 596. maddesi uyarınca, kefil borcun ifasını gerçekleştirdiği ölçüde alacaklının haklarına halef olur. Bu durumda kefil, alacaklının sahip olduğu hakları kullanarak borçludan alacağını tahsil edebilir.

Rücu Hakkının Şartları ve Korunması

Türk Borçlar Kanunu’na göre, kefilin rücu hakkını güvence altına alabilmesi için bazı koşulların sağlanması gereklidir:

• Kefil, borcu ödedikten sonra durumu derhal asıl borçluya bildirmekle yükümlüdür.

• Bu bildirim yapılmazsa ve borçlu aynı borcu alacaklıya yeniden öderse, kefilin rücu hakkı sona erer.

  
  

  Bu yükümlülükler, rücu hakkının korunması açısından büyük önem taşır.

Yargıtay Kararlarında Kefalet ve Rücu Hakkı

Yargıtay içtihatları, kefilin rücu hakkını korumaya yönelik önemli yorumlar içermektedir. Yargıtay, kefilin ödediği tutar kadar asıl borçluya başvurma hakkını açıkça vurgulamış ve bu hakların korunması gerektiğini belirtmiştir. Özellikle iç ilişki kapsamında kefilin zararlarını tazmin etme yetkisi, kefalet sözleşmesinin hayata geçirilmesinde denge unsuru olarak değerlendirilmiştir.

Yargıtay 13. Hukuk Dairesi 2016/29637E. 2019/7024K. 11.06.2019 “Davacı, dava dışı borçlu ...’ın kullanmış olduğu krediye kefil olması sebebi ile ödediği miktarın müşterek ve müteselsil kefil sıfatı ile sözleşmeyi imzalayan davalılardan tahsilini talep etmiştir.

Borçlar Kanununun 587. maddesi gereğince kendi payından fazla ödeme yapan kefilin, diğer kefile, halefiyet yolu ile rücu hakkı bulunmaktadır. Dava konusu olayda da iş bu davanın tarafları olan kefiller, Kooperatiften alınan kredi nedeniyle müşterek borçlu ve müteselsil kefil durumunda olduklarından, davacının hissesinden fazla ödediği ve davalıların hissesine isabet eden borç miktarı kadar davalılara rücu hakkı mevcut olup, mahkemece kefalet sözleşmesine konu kredi borcu nedeniyle davacının ödediği miktar tespit edildikten sonra hissesi oranında diğer davalı kefillere rücu edebileceği alacak miktarı belirlenerek sonuca uygun karar verilmesi gerekirken, yazılı şekilde eksik incelemeye dayalı olarak hüküm tesisi usul ve yasaya aykırı olup, bozmayı gerektirir.”

Sonuç

Kefalet sözleşmesi, alacaklı ve borçlu arasındaki güveni artıran önemli bir araçtır. Ancak bu sözleşmenin kefil üzerinde doğurduğu mali yükümlülükler, rücu hakkı ile dengelenmektedir. Türk Borçlar Kanunu, kefilin bu hakkını ayrıntılı bir şekilde düzenlemiş ve koruma altına almıştır. Dolayısıyla kefalet sözleşmesinin uygulanması sırasında kefilin haklarının bilinciyle hareket etmesi ve yükümlülüklerini yerine getirmesi, taraflar arasındaki dengenin sağlanması açısından kritik öneme sahiptir.